Elizabeth Akua Ohene

Ɛfi Wikipedia
Elizabeth Akua Ohene
nnipa
sex or genderfemale Sesa
country of citizenshipGhana Sesa
given nameElizabeth Sesa
family nameOhene Sesa
date of birth24 Ɔpɛpɔn 1945 Sesa
place of birthHo Sesa
languages spoken, written or signedEnglish Sesa
occupationAmanyɔni, journalist Sesa
educated atIndiana University Bloomington, University of Ghana, Mawuli School Sesa
academic degreeBachelor of Arts Sesa
academic majorEnglish, social communication Sesa
work period (start)1979 Sesa

Elizabeth Akua Ohene (wɔwoo no 24 Ɔbɛnem 1945) yɛ Ghana nsɛm ho amanneɛbɔfo ne ɔmanyɛfo.[1] Na ɔyɛ ƆSoafo a ɔhwɛ Nhomasua a a Ɛkɔ So wɔ Ghana wɔ Ɔmampanyin John Kufuor ase. Ná wadi kan asom sɛ Samufo wɔ Daily Graphic adwumakuw no mu, na na ɔno ne ɔbea a odi kan wɔ dwumadi no mu a ɔnyaa saa akwanya no.[1][2]

Mfitiase asetra ne nhomasua[sesa]

Wɔwoo Elizabeth Ohene wɔ 24 Ɔbɛnem 1945 wɔ Ho wɔ Volta Mantam mu wɔ Ghana.[3] Ɔkɔɔ Mawuli Sukuu na ɔnyaa kwan kɔɔ Ghana Suapɔn mu wɔ afe 1964 mu, na ɔwiee BA (Hon.) abodin krataa wɔ Borɔfo kasa mu wɔ afe 1967 mu. Ɔsan kɔɔ Indiana Sukuupɔn, wɔ Bloomington, Indiana, United States, faako a onyaa Nnipadɔm Nkitahodi Ho Adansedi Krataa. Ná ɔyɛ Nsɛm ho amanneɛbɔfo fi January kosi June 1983 wɔ Wolfson College, Cambridge Sukuupɔn, wɔ United Kingdom.[2][4]

Adwuma[sesa]

Ohene yɛɛ adwuma sɛ nsɛm ho amanneɛbɔfo wɔ Daily Graphic na wɔ 1979 mu no ɔbɛyɛɛ ɔbea a odi kan wɔ Afrika a ɔhwɛɛ ɔman no da biara da atesɛm krataa bi so.[2] Ɔkɔɔ nnommumfa mu bere a ɔkasa tiaa Jerry Rawlings aban no akyi. Ɔyɛ kan Ɔman soafo wɔ Nhomasua, Nyansahu ne Agumadi Dwumadibea no.[5] Ná ɔka BBC Focus on Africa kuw a wɔgyee abasobɔde no nso ho.[6][7] Ohene yɛɛ ɔkasamafo wɔ kan Ɔmampanyin John Kufuor nniso mu.[1][2]

Bere a Ohene fii n’adwuma ase wɔ nsɛm ho amanneɛbɔ mu wɔ Daily Graphic dwumakuw no mu no, na ɛyɛ bere a na amammui mu basabasayɛ wɔ Ghana. Otu kɔɔ London kɔtoaa n’adwuma so sɛ nsɛm ho amanneɛbɔfo maa dapɛn dapɛn nsɛm ho amanneɛbɔ nsɛmma nhoma bi a wɔfrɛ no Talking Drums. Na ɔyɛ tintimfo ne samufo. Akyiri yi ɔbɛyɛɛ Daa Dwumadi ahorow no samufo Abadiakyiri wɔ BBC World Service Afrika Ɔsom dwumadibea no.[8][9] Ohene tenaa London mfeɛ 19, berɛ a ɔfirii Ghana a na ohia ahobanmmɔ no.[10]

Ohene and Rawlings[sesa]

Wɔ Ɔmanpanyin Jerry John Rawlings nniso ase no, na wɔtaa bu nsɛm ho amanneɛbɔfo sɛ ɔman no atamfo, na na wɔtaa yɛ wɔn ayayade na wokunkum wɔn.[11][12] Na Ohene yɛ adwuma sɛ Daily Graphic samufo wɔ Ghana bere a na Rawlings di ɔman no so. Otintim samufo asɛm bi a egye Rawlings nniso ho kyim, na na ɛsɛ sɛ ofi ɔman no mu na ama waguan agye ne kra. Ɔkɔɔ London, ɔne ne mfɛfo adwumayɛfo baanu, na ɔhyehyɛɛ nsɛmma nhoma Talking Drums. Na Talking Drums no atirimpɔw ne sɛ wobenya asɛnka agua a wɔde bɛpa nnipa hokwan ahorow a wɔabu so a ɛrekɔ so wɔ Ghana no ho ntama.[13] Wɔ afe 2021 mu no, Ɔmanpanyin Nana Addo Dankwa Akufo-Addo paw no sɛ Asetra mu Ahobammɔ ne Ɔman Insurance Trust (SSNIT) Boayikuw no Titenani.[4][5]

Ɔsan nso yɛɛ ahonim kasafo wɔ Ghana socio-político mu denam n’akyerɛw nhoma ahorow so. Wɔ afe 2022 mu no, ɔkaa sɛ ɛbɛyɛ den sɛ wɔbɛpene affirmative action bill no so efisɛ ɛte sɛ nea ɛyɛ asiane ma mmarima a wɔwɔ dibea no.[14] Akyiri yi, ɔkyerɛɛ n'adwene wɔ Anas galamsey exposé no ho, na ɔkaa ho asɛm sɛ ɛyɛ nea ɛdaadaa nkurɔfo.[15][16]

Amanyɔsɛm[sesa]

Ohene sɔre tia ɔman mpanyimfo a wɔyɛ adifudepɛ wɔ Ghana; waka sɛ ɛsɛ sɛ wohu adifudepɛ sɛ "korɔnbɔ" na wakyerɛ sɛ ɛyɛ ɔhaw a ɛde fambɔ ba ɔman biara so.[17]

Wagyina nsɛm ho amanneɛbɔfo ahofadi akyi. Wɔ afe 2016 mu no, ɔkamaa amanneɛbɔfoɔ bi a wɔbaraa no sɛ ɔntum nkɔ Ghana Mmarahyɛ Bagua no mu ɛnam sɛ wɔsusu sɛ ɔbɔ amanneɛ wɔ ɔkwan a ɛntene so, na ɔkaa sɛ ɔgye di sɛ amanneɛbɔfoɔ adwuma ne sɛ ɔbɛpia ahyeɛ, na ɛsɛ sɛ mfomsoɔ no yɛ suahu anaa berɛ a wɔtumi de kyerɛkyerɛ nanso ɛnsɛ sɛ ɛyɛ den sene saa.

Ohene ka wɔn a wɔpɛ sɛ wote nnipa dodow awo so no akyi wɔ Ghana, na ɔka sɛ ɛyɛ ɔkwan a wɔbɛfa so atew ohia so. Ɔtaa adwuma a Ɔbenfo Leticia Adelaide Appiah, Ɔman Nnipa dodow Bagua no kwankyerɛfo panyin, ne Appiah nyansahyɛ a ɛne sɛ ɛsɛ sɛ mmea a wɔwɔ Ghana wo mmofra baasa pɛ na wɔnyɛ a, wɔhwere aban nnwuma a wontua hwee no.[18]

Volta Mmabun Nhyiam no akasa atia Ohene sɛ ɔmfa mmoa mma atetesɛm sodifo, titiriw wɔ nsɛm a emu yɛ den a ɔka tiaa Togbe Afede XIV, Asorgli Mantam no Panyin ne Ɔman Aban Asoɛe no Titenani wɔ afe 2018 mu no ho.[19]

Beaɛ a menyaa mmoa fii[sesa]

  1. 1.0 1.1 1.2 Elizabeth Akua Ohene, Biography, retrieved 2024-03-08
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 Modern Ghana (2022-05-05), Has The Dead Ever Lain In Honour?
  3. Graphic Online (2024-02-28), I was brought up in Ho, which is now the capital of the Volta Region, because someone got his politics right at the time, but that is a different story.
  4. 4.0 4.1 Akufo-Addo appoints Elizabeth Ohene as Board Chair of SSNIT, retrieved 2024-03-08
  5. 5.0 5.1 Graphic Online (2021-08-11), Elizabeth Ohene appointed Board Chair of SSNIT
  6. How a BBC show helped shape Africa (in British English), 2020-08-14, retrieved 2024-03-08
  7. Graphic Online (2023-06-14), My Focus on Africa story
  8. Elizabeth Akua Ohene, Biography, retrieved 2024-03-08
  9. 1999 CNN African Journalist of the Year Awards, retrieved 2024-03-08
  10. GraphicOnline (2017-09-13), London through Ghanaian eyes
  11. Ghana : History | The Commonwealth, 2019-05-07, archived from the original on 2019-05-07, retrieved 2024-03-08
  12. Ebo Quansah Pays Tribute to Ghanaian Journalists Tortured And Killed By Rawlings Junta – The Chronicle, 2019-09-04, archived from the original on 2019-09-04, retrieved 2024-03-08
  13. Ebo Quansah Pays Tribute to Ghanaian Journalists Tortured And Killed By Rawlings Junta – The Chronicle, 2019-09-04, archived from the original on 2019-09-04, retrieved 2024-03-08
  14. Fred Dzakpata (2022-03-08), Elizabeth Ohene: Passing Affirmative Action Bill will be difficult (in American English), retrieved 2024-03-08
  15. Dennis Adu (2022-11-18), Anas’ galamsey economy documentary 'misleading' - Elizabeth Ohene (in American English), retrieved 2024-03-08
  16. Kofi Bentil (2020-09-04), Elizabeth Ohene and her Long-Suffering 'Neutrals' (in American English), retrieved 2024-03-08
  17. Be Blunt On Corruption - Elizabeth Ohene - Daily Guide Africa, 2017-09-26, archived from the original on 2017-09-26, retrieved 2024-03-08{{citation}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  18. GraphicOnline (2018-08-30), Elizabeth Ohene writes: Should Ghanaian women be limited to 3 babies?
  19. Volta group slams Elizabeth Ohene for criticizing Togbe Afede over new regions (in American English), 2018-11-02, retrieved 2024-03-08