Joe Ghartey

Ɛfi Wikipedia
Wɔakyerɛw nsɛm yi wɔ Akuapem kasa mu
Joe Ghartey
nnipa
sex or gendermale Sesa
country of citizenshipGhana Sesa
given nameJoseph, Joe Sesa
date of birth15 Ayɛwohomumɔ 1961 Sesa
place of birthNkran Sesa
languages spoken, written or signedEnglish Sesa
occupationlawyer, Amanyɔni, academic Sesa
employerUniversity of Ghana Sesa
educated atUniversity of Ghana, Ghana School of Law, Ridge Church School Sesa
member of political partyNew Patriotic Party Sesa
religion or worldviewKinilisyano Sesa

Joe Ghartey (wɔwoo no 15 June 1961, wɔ Accra) yɛ Ghana mmaranimni, nwomasua ne amanyɔni. Ɔyɛ Ghana Mmaranimfoɔ Panyin (2006–2009), mmrahyɛbagua no Kasafoɔ Abadiakyiri a ɔtɔ so mmienu (2013–2017) ne Keteke ne Nkɔsoɔ soafoɔ (2017–2021). Joe Ghartey fi Shama, a ɛwɔ Republic of Ghana Atɔe Fam Mantam mu.

Mfitiase asetra ne nhomasua[sesa]

Wɔwoo Joe Ghartey wɔ Accra, Ghana, na ɔkyerɛkyerɛfoɔ bi a wɔfrɛ no Lauraine Ghartey (wɔwoo no Daniels), ne ɔman dwumayɛni bi a wɔfrɛ no Joseph Ghartey wɔ June 15, 1961. Ofii ne mmofraase nhomasua ase wɔ Ridge Asɔre Sukuu a ɛwɔ Accra no mu na akyiri yi otu kɔɔ ntoaso sukuu a wɔde mmofra kɔtra mu, Mfantsipim Sukuu, a ɛwɔ Cape Coast . Ɛyɛ bere a na ɔwɔ Mfantsipim Sukuu mu no na n’akannifo su ahorow fii ase daa adi. Wɔpaw no sɛ House Prefect of Pickard-Parker House wɔ n’afe a ɛtɔ so mmienu mu na ɔde n’adwumayɛbea pa no dii dwuma de bɔɔ agumadi ne asuafoɔ a wɔde wɔn ho bɛhyɛ agumadiɛ nhyehyɛeɛ mu wɔ Mfantsipim no nkɔsoɔ ho ban. Ná ɔbɛkɔ so abɛyɛ Team Manager ama agumadi akuw a ɛwɔ sukuu no mu.

Mfantsipim akyi no, Ghartey de ne din kɔhyɛɛ mmara mu sɛ ɔrekɔsua mmara na ɔnyaa ne LLB (Hons) abodin krataa wɔ afe 1986 mu wɔ Ghana Suapɔn mu, ne BL wɔ Ghana Mmara Sukuu mu wɔ afe 1988 mu, wɔfrɛɛ no kɔɔ Ghana Mmaranimfoɔ wɔ saa afe no ara mu.

Mmara adwuma ne nhomasua[sesa]

Ghartey yɛɛ ne Ɔman Som adwuma sɛ Mmaranimfo wɔ Komenda Eguafo Abirem Mantam Bagua a ɛwɔ Ghana Mfinimfini Mantam mu. Ɔsan nso faa adwuma sɛ Associate wɔ Chambers of Lawyer Gwira wɔ Sekondi. Akyiri yi, na ɔbɛka adwumakuw a ɛwɔ Akufo-Addo, Prempeh & Co., mmara adwumayɛbea a ɛwɔ Ghana, a ne daakye yɔnko dwumayɛni mmrahyɛbaguani ne Kabinet Soafo wɔ John Kufuor nniso mu, Nana Akufo-Addo, boom hyehyɛɛ no. Ghartey gyaee saa adwumakuo yi wɔ mfeɛ nson akyi na wɔ afe 1994 mu no ɔne ne yere Efua Ghartey a ɔyɛ mmaranimfoɔ a wɔbu no wɔ n’ankasa mu no boom hyehyɛɛ mmara adwumakuo, Ghartey & Ghartey. Mprempren ɔyɛ Senior Partner wɔ Ghartey & Ghartey, adwumakuw a wobu no yiye a ɛyɛ barristers & Sand solicitors a ɛwɔ Labone wɔ Accra.

Wɔ ne mmara adwuma nyinaa mu no, Ghartey de sika pii ahyɛ mmara mu nnwuma a ɔde bɛma nnwuma a wɔn ani gye ho sɛ wɔbɛma nnwuma aba ama Ghana sikasɛm a ɛyɛ den. Wɔ n’ankasa nsɛm mu no, “Sikasɛm a ɛyɛ den gyina nnwuma a ɛyɛ den so.” Ɛsɛ sɛ nnwuma a ɛyɛ den nya mmara mu nnyinaso a ɛyɛ den". Ɔde mmara mu dwumadie ama nnwumakuo ne adwumayɛfoɔ akuo ahodoɔ, wɔ ɔman no mu ne amanaman ntam, ɛfiri Toɔtua mu kɔsi Adwumayɛfoɔ mmara, Atwa Yɛn Ho Ahyia ne Nnwumakuo mmara . Ɔyɛ tumidifo wɔ Nnwumakuw ne Sikasɛm ho mmara mu.

Ɔde ka ho aboa Nnipa Hokwan ho nsɛm pii wɔ Ghana. Sɛ́ obi a ɔka wɔn a wɔhyehyɛɛ Ghana Boayikuw a Ɛhwɛ Hokwan a Nnipa ne Nnipa Ho So no, Hon. Ghartey de nkyerɛkyerɛ a ɛkɔ akyiri a ɛfa Nnipa Hokwan, Ɔmanfoɔ Hokwan ne Asɛdeɛ ho ama ɔman mma akuo ahodoɔ. Ne saa nti wɔmaa boayikuw no dibea sɛ ɔhwɛfo wɔ Afrika Bagua a Ɛhwɛ Hokwan a Nnipa ne Nnipa Wɔ So . Ɔsan nso yɛɛ Inter African Network of Human Rights Organizations a ɛwɔ Zambia no Titenani .

Sɛ́ ɔkasafo ne ɔkyerɛkyerɛfo no, Ghartey nso ama ɔkasa ahorow wɔ Mmara ne Sikasɛm mu nsɛm ahorow mu. Na ɔyɛ ɔkyerɛkyerɛfoɔ boafoɔ wɔ Investment Law ho wɔ University of Ghana Business School. Ɔsan nso ayɛ ɔkyerɛkyerɛfoɔ wɔ Nnwumakuo Aban ne Executive MBA wɔ Ghana Institute of Management and Public Administration (GIMPA). Ɔsan nso yɛ ɔkyerɛkyerɛfo wɔ Ghana Stock Exchange bere bi . Wɔ afe 2004 mu no, ɔkyerɛw deɛ abɛyɛ Ghana mmara kwan so nwoma a ɛdi kan a ɛfa Sikasɛm ne Adwumayɛ ho, "Doing Business and Investing in Ghana – Legal and Institutional Framework". Ɔsan nso kyerɛɛ Company Law wɔ Ghana School of Law ne Mountcrest Suapɔn a ɛwɔ Accra.

Amammui mu adwuma ne nniso[sesa]

Ghartey yɛ Ɔman Ho Dɔ Kuw Foforo (NPP) no muni. Wɔhyɛɛ no nkuran sɛ ɔnkɔkaa Party no ho wɔ afe 1992 mu efisɛ ɛfoa gyinapɛn ahorow a emu yɛ den a n’ankasa kyɛ — Ahofadi, Demokrasi, Obu a Wɔde Ma Hokwan a Nnipa Wɔ ne Mmara nniso, ne Ankorankoro Nkɔso, nyansapɛ a n’ani gye ho kɛse wɔ ne koma mu. Ɔhyɛɛ aseɛ sɛ Sekondi Ɔsatuo Kuo no muni na akyiri yi ɔbɛyɛɛ Greater Accra Ɔmantam Nteɛsoɔ Boayikuo a ɛwɔ Party no mu no Titenani. Na ɔka kuw a wɔkyerɛw "Stolen Verdict" no ho, wɔ afe 1993 mu, a na ɛyɛ abatow mu nneyɛe bɔne a ɛtrɛwee thatr sii wɔ 1992 amansan abatow no mu no ho nsɛm a ɛkɔ akyiri. Ɔdii Ɔman Nhyiamu no Nhyiamu a ɛsesaa NPP amansan mmara wɔ Aguadiɛ Fair Centre wɔ Accra wɔ 22 Ɔbɛnem 2009 no guamtrani. Eyi ne bere a wɔtrɛw Abatow Kuw a wɔde bɛpaw ɔmampanyin no mu fii nhyiamfo mpempem kakraa bi so kɔɔ ananmusifo bɛboro mpem ɔha. Na ɔsan nso yɛ mmara ho abenfoɔ kuo a NPP Ɔman Badwa no paw wɔn sɛ wɔnhwɛ abatoɔ adesrɛ a wɔde kɔmaa Asɛnnibea Kunini no wɔ afe 2012 amansan abatoɔ no akyi no mufoɔ na wɔmfa nyansahyɛ ahodoɔ mma nkɔ akyiri. Boayikuw no de n’amanneɛbɔ no kɔmaa Ɔman Bagua no. Amanneɛbɔ no kaa nsusuwii ahorow a ɛfa nsakrae a wɔbɛyɛ wɔ abatow nhyehyɛe mu wɔ Ghana ho .

Ghana mpoano belt no nyinaa mu no, Ghartey aboa amansin bebree wɔ Western, Central, Greater Accra ne Volta Regions, a Shama, Sekondi, Takoradi, Effie Kwasimintsim, Tarkwa, Prestea, Amenfi, Korle Klottey, La-Dade Kotopon ne Hohoe ka ho . Wɔ afe 2000 mu no, na ɔyɛ odum wɔ Western Regional Presidential Campaign Team a ɛwɔ NPP no mu, na ɔne saa bere no kandifo John Kufuor, a ɔkɔɔ so dii nkonim wɔ amansan abatow mu wɔ December saa afe no mu no tuu kwan wɔ ɔmantam no tenten ne ne tɛtrɛtɛ mu.

Mprempren Ghartey yɛ NPP mmrahyɛbagua no muni ma Essikado/Ketan Mantam a ɛwɔ Ghana Atɔe Fam Mantam mu. Wɔdii kan paw no sɛ ɔmmɛyɛ atenaeɛ no wɔ December 2004 abatoɔ no mu na wɔsan paw no wɔ December 2008 ne December 2012 abatoɔ no nyinaa mu. Wɔ abatoɔ mmiɛnsa no nyinaa mu no, wɔansi akan wɔ NPP primaries no mu sɛ ɔbɛpaw mmrahyɛbaguani a ɔpɛ sɛ ɔbɛyɛ Constituency no.

Wɔ Ɔmampanyin John Agyekum Kufuor nniso mu no, wɔpaw Ghartey sɛ Mmaranimfo Panyin Abadiakyiri ne Atɛntrenee Soafo Abadiakyiri wɔ March 2005 mu. Ankyɛ na wɔmaa no dibea na wɔpaw no sɛ Mmaranimfo Panyin ne Atɛntrenee Soafo titiriw wɔ June 2006 mu, dibea a odii mu kosii January 2009 wɔ abatow mu nkogu a NPP dii wɔ afe 2008 amansan abatow mu no akyi. Ghartey yɛ Mmaranimfo Panyin ne Atɛntrenee Soafo a ɔde bere tenten asom wɔ Kufuor nniso no ase. Wɔsan nso maa no adwuma sɛ ɔfotufo wɔ Sierra Leone mmrahyɛbagua no mu na ɔkyerɛw abrabɔ ho mmara maa saa mmrahyɛbagua no. Wɔ May, 2017.

Mmaranimfo Panyin ne Atemmu Ho Ɔsoafo[sesa]

Wɔ June 2006 mu no, nsakraeɛ bi a Ɔmampanyin Kufuor yɛeɛ wɔ Ɔsomfoɔ mu no maa wɔmaa Ghartey so firii Mmaranimfoɔ Panyin Abadiakyiri ne Atemmuo Ɔsoafoɔ dibea so kɔɔ Mmaranimfoɔ Panyin ne Atemmuo Ɔsoafoɔ. Ɛno akyi no, Ɔmanpanyin Kufuor kaa ntam sɛ ɔbɛyɛ adwuma wɔ 16 June 2006 sɛ Mmaranimfo Panyin ne Ɔmanpanyin a ɔtɔ so 20 a ɔhwɛ Atemmuo so wɔ Republic of Ghana. Ɔyɛ obi foforo a ɛfata nkamfo a ɔde kaa kan Ghana Mmaranimfo Panyin a wɔagye din te sɛ Victor Owusu (1966–69), ne Nana Akufo-Addo (2001–03) no ho.

Sɛ Mmaranimfo Panyin no, Ghartey de Nsakrae Ho Nhyehyɛe bi sii hɔ wɔ Atemmu Dwumadibea no mu. Na botae titiriw ne sɛ wɔbɛma adwumayɛbea no adwumayɛ atu mpɔn kɛse na wɔanya atɛntrenee a wɔde ma wɔ Ghana no afa horow nyinaa so nkɛntɛnso kɛse. Na ne nhyehyɛe titiriw ne Atɛntrenee ma Obiara a nea ɛka nneɛma afoforo ho ne sɛ ɛbɛma nnipa a wɔde wɔn ato afiase bere tenten a wɔamfa wɔn nkɔ asɛnnibea no anya kwan akɔ asennibea ahorow. Saa dwumadi yi maa woyii nnipa ɔhaha pii a wɔde wɔn agu afiase a wɔankɔ asɛnnibea anaasɛ wɔammu wɔn fɔ nanso Ɔman no de wɔn agu afiase no fii afiase.

Sɛ Mmaranimfo Panyin no, odii ne mmaranimfo akuw no anim kɔɔ asɛnnibea wɔ nsɛm a ɛho hia pii ho.  N’anigye soronko a ɔwɔ wɔ Sikakorabea Mmara ho no daa adi wɔ mmara nhyehyɛe ne nnwuma a wɔyɛ maa Ngo ne Gas Nnwuma a ɛwɔ Ghana no mu. Sɛ mmrahyɛbagua no Boayikuw a Ɛhwɛ Atopae ne Ahoɔden So no muni no, ɔboaa kɛse ma wosii gyinae sɛ wɔbɛhyehyɛ Petroleum Commission of Ghana . Sɛ́ Kabinet Ɔmanpanyin no, ogyinaa Ɔmampanyin ananmu wɔ amanaman ntam nhyiam ahorow pii a ɛfa mmara ne sikasɛm ho nsɛm ho.

Ɔkasafo Abadiakyiri[sesa]

Wɔ afe 2012 amansan abatoɔ no akyi no, Hon. NPP kakraa bi a wɔwɔ mmrahyɛbagua no mu na wɔpaw Ghartey sɛ mmrahyɛbagua no Kasafo Abadiakyiri a ɔto so abien wɔ mmrahyɛbagua a ɛto so 6 a ɛwɔ Republic a ɛto so 4 no mu. mmrahyɛbagua no Ɔkasafo Abadiakyiri a ɔto so 2 no gyinabea sɛnea wɔadi kan ayɛ no kɔ Party kakraa bi a ɛwɔ mmrahyɛbagua no mu nkyɛn. Nanso, wɔ NPP a wɔkasa tiaa sɛ John Dramani Mahama a wɔpaw no sɛ Ghana ɔmampanyin no yɛ nokware ne akyi a wɔpow n’ahyɛnsode no akyi no, na NDC a emufo dodow no ara mufo binom adwene ne sɛ, "ɛnsɛ sɛ wɔde dibea no tua NPP ka." esiane sɛ na wasi gyinae sɛ wɔbɛpow John Mahama a ofi NDC no a wɔbɛpaw no sɛ Ɔmampanyin wɔ abatow koro no ara mu nti ɛyɛ asɛnnennen." NDC no de NPP a bere bi a atwam no apaw sɛ ɔbɛtow aba ama Malik Alhassan Yakubu (NPP kandifo) atia NDC Ken Dzirasah no adi kan aka ho asɛm no pɛe sɛ wɔboa PNC foforo bi a ɔba dibea no mu mmom. Nanso, awieeɛ koraa no, mmrahyɛbagua no mufoɔ de adwene baako paw Joe Ghartey sɛ ɔmmɛyɛ saa wɔ 7 Ɔbɛnem 2013.

Efi bere a odii tumi no, wabɔ mmɔden sɛ wɔbɛhyehyɛ mmara a wɔde bɛbɔ wɔn ho ban afi Ghana mmrahyɛbaguafo ntam akasakasa ho. Ɛde besi bere a ɔsɔre bɛyɛɛ mmrahyɛbagua no Ɔkasafo Abadiakyiri a ɔto so abien no, na ɔyɛ Ɔman Mmara ne Mmara Nsɛm Boayikuw no muni a ɔyɛ Ranking, Aban Awerɛhyem Boayikuw no muni ne Mines and Energy Committee no muni. Mprempren ɔyɛ Asɔremma Boayikuw a Wɔkura Mfaso Dwumadibea ahorow no guamtrani. Afei nso, ɔyɛ Amansan Mmara, Mmara ne mmrahyɛbagua Boayikuw ne Daa Ahyɛde Boayikuw no muni. Wɔsan nso paw no sɛ Sierra Leone mmrahyɛbagua no Fotufo na ɔkyerɛw Abrabɔ Ho Mmara maa saa mmrahyɛbagua no.

Kabinet Ɔmanpanyin[sesa]

Wɔ May 2017 mu no, Ɔmampanyin Akufo-Addo hyehyɛɛ Ministry of Railways Development sɛ cabinet dibea na ɔtoo Joe Ghartey din sɛ sector Minister ne cabinet .

Ɔsatu a wɔyɛ ma NPP Ɔmampanyin kandifo[sesa]

Hon. Joe Ghartey de too gua sɛ ɔpɛ sɛ ɔbɛsi akan wɔ dibea no ama ɔmampanyin a ɔpɛ sɛ ɔyɛ New Patriotic Party no ansa na afe 2016 amansan abatoɔ no aba. Ɔde ne din krataa a ɔde bɛkɔ dibea no kɔe wɔ 7 July 2014, ne nnipa baanum a wɔpɛ sɛ wɔpaw wɔn. Wɔyɛɛ Special Delegates Congress wɔ 31 August 2014 a Party no yɛeɛ sɛ wɔbɛtew wɔn a wɔpɛ sɛ wɔyɛ adwuma no dodoɔ so akɔ fam akodu anum, sɛdeɛ NPP Amanyɔ Mmara kyerɛ no. ɔdii nea ɛtɔ so mmiɛnsa nanso ɔpaw sɛ ɔrenkɔ afa a ɛtɔ so mmienu no nanso ɔboaa ɔkannifoɔ a ɔdii nkonim Nana Addo Dankwa Akuffo-Addo, Ɔmampanyin no.

Ankorankoro asetra[sesa]

Joe Ghartey aware Efua Ghartey, mmaranimfo ne nea ɔka wɔn a wɔhyehyɛɛ mmara adwumakuw, Ghartey & Ghartey ho. Owurayere. Efua Ghartey nso yɛ Bible Fekuw a ɛwɔ Ghana no Titenani ne Amanaman Ntam Bagua a ɛwɔ United Bible Societies (UBS) a ɛyɛ adwuma wɔ aman bɛboro 200 so no Titenani. Ɔyɛ Greater Accra Ghana Mmaranimfo Kuw no titrani bio ne Ɔman Ho Dɔ Kuw Foforo no Amanyɔ Mmara ne Mmara Boayikuw no muni nso . Wɔwɔ mma baanum.

Agumadi ne dwumadi afoforo[sesa]

Efi ne bere a na ɔyɛ Mfantsipim Sukuu agumadi akuw mu kuw sohwɛfo no, Ghartey ayɛ obi a ɔpɛ bɔɔlbɔ na ɔboa Ghana mpɔtam hɔ bɔɔlbɔ kuw no denneennen. Wadi kan asom sɛ Mmaranimfo ama Accra Hearts of Oak Supporters Union (National Chapters Committee) na akyiri yi ɔbɛyɛɛ Sekondi Eleven Wise Titenani, na odii kuw no anim fi bɔɔlbɔ kuw no fa a ɛto so abien kosi nea edi kan.

Ghartey nso yɛ ɔyamyefo na ɔboa nneɛma pii a n’ankasa gye di. Ɔyɛ akenkanfo a n’ani gye ho na ɔyɛ ɔkyerɛwfo a ne ho akokwaw na mprempren ɔreyɛ nhomanimfo adwuma ahorow a wobehu sɛ wobetintim bere a ɛsɛ mu.[1][2][3]

Nsɛm a wɔde gyinaa so[sesa]

  1. [1] Nhwɛsoɔ:Webarchive
  2. [2] Nhwɛsoɔ:Webarchive
  3. "Newly inaugurated members of Parliament in sixth exited after taking oaths", Vibe Ghana, 7 January 2013.