Justice Yeboah

Ɛfi Wikipedia
Kwasi Anin-Yeboah
Chief Justice of Ghana
Bere
7 January 2020 – 23 May 2023
Nominated byNana Akufo-Addo
OdikanfoSophia Akuffo
AnanmusiniGertrude Torkornoo
Justice of the Supreme Court of Ghana
Bere
11 June 2008 – 23 May 2023
Nominated byJohn Kufuor
Justice of the Court of Appeal
Bere
16 September 2003 – 11 June 2008
Nominated byJohn Kufuor
Justice of the High Court
Bere
June 2002 – 16 September 2003
Nominated byJohn Kufuor
Ne ho asɛm
Awo bereMay 24, 1953 (1953-05-24) (age 70)
AdesuaAmaniampong Senior High School
Apam Senior High School
Sukuu a w'akɔUniversity of Ghana
Ghana School of Law

Kwasi Anin-Yeboah JSC (wɔwoo no 24 May 1953) yɛ Ghana ɔtemmufoɔ na ɔyɛ Ghana Ɔtemmufoɔ Panyin a atwam ntɛm ara. Wɔ December 2019 mu no, Ɔmanpanyin Nana Addo Dankwa Akufo-Addo yii Ɔtemmufoɔ Anin-Yeboah sɛ Ghana Ɔtemmufoɔ Panyin.[1]

Mfitiaseɛ asetena ne nwomasua[sesa]

Wɔwoo Anin Yeboah wɔ Toase wɔ Ashanti Mantam mu wɔ Ghana wɔ 24 May 1953.[2] Ɔkɔɔ Amaniampong Ntoaso Sukuu ne Apam Ntoaso Sukuu firi afe 1968 kɔsi afe 1976.[2] Afei ɔtoaa ne nwomasua so wɔ Ghana Suapɔn mu na akyiri yi ɔkɔɔ Ghana Mmara Sukuu mu wieeɛ wɔ afe 1981 mu.[3]

Mmara adwuma wɔ Ghana[sesa]

Bere a owiee mmaranim sukuu no ɔsom sɛ ɔman Mmaranimfo Boafo wɔ Mmaranimfo Panyin Dwumadibea a ɛwɔ Koforidua.[5] Ɔkɔɔ so yɛɛ adwuma sɛ ɔhokafoɔ wɔ Koforidua baa dwumadibea a ɛwɔ Afisem Chambers.[6] Akyiri yi wɔpaw no sɛ Apuei Fam Ɔmantam Mmaranimfo Titenani.[6]

Ɔyɛɛ Asɛnnibea Kunini no Temmufoɔ firi afe 2002 kɔsi afe 2003 ne Asɛnnibea a ɛhwɛ asɛm no so firi afe 2003 kɔsi afe 2008 wɔ Ghana.[7] Ɔtemmufoɔ Anin Yeboah nso de ne mmara mu suahunu ama bɔɔlbɔ wɔ ne man mu, ɔsom sɛ Oguamtrani wɔ mpɔtam hɔ ne ɔman no mu nyinaa, sɛ Nteɛsoɔ Boayikuo a ɛhwɛ Apueeɛ Mantam Bɔɔlbɔ Fekuo (FA) ne Asɛm a Wɔde Kɔdan Asɛnnibea wɔ Ghana Bɔɔlbɔ Fekuo mu firi afe 2004 kɔsi afe 2008. 4][6][8][9][10] Mprempren ɔyɛ Mmara Mmoa Bagua no guamtrani ne The General Legal Council of Ghana Nteɛso Boayikuw no Titenani. Anin-Yeboah, Ɔmanpanyin John Kufuor na ɔpaw no sɛ ɔmmɛyɛ Ghana Asɛnnibea Kunini no wɔ June 2008 mu.[7] Mprempren Ɔtemmufo Anin Yeboah yɛ Ɔtemmufo a ɔto so anan a wayɛ adwuma akyɛ sen biara wɔ Asɛnnibea Kunini no.[8][11]

Wɔpaw no sɛ ɔtemmufo panyin Wɔ December 2019 mu no, Ɔmanpanyin Nana Addo Dankwa Akufo-Addo yii Ɔtemmufoɔ Anin-Yeboah sɛ ɔnsi Sophia Akuffo ananmu sɛ Ghana Asɛnnibea Kunini no Temmufoɔ Panyin.[12][13][14] Ne nhwehwɛmu no, Executive Director for the Alliance for Social Equity and Public Accountability (ASEPA), Mensah Thompson a na ɔpɛ sɛ Mmarahyɛ Bagua no de to nkyɛn, nhwehwɛmu a Ɔtemmufo Anin Yeboah yɛe sɛ ɛbɛma CHRAJ atumi awie nhwehwɛmu wɔ adesrɛ bi a wɔde tia nea wɔayi no no ho no sɔre tiaa .[15] . Na Owura Mensah abɔ sobo sɛ Ɔtemmufo Anin Yeboah nkyerɛɛ n’agyapade ne n’aka sɛnea mmara hwehwɛ no.[16][17][18] Nea edidi so yi ne nea CHRAJ hui ne gyinaesi ahorow a ɛfa agyapade a wɔammɔ ho dawuru sɛnea Owura Mensah de too gua no ho.

Nnoɔma a Wɔahu[sesa]

Wɔ nhwehwɛmu a edi kan no awiei no, bagua no hu sɛ ɛyɛ nokwasɛm sɛ nea wɔde asɛm no kɔdan no no adi ɔman mmara no asɛmti 286 so denam n’agyapade ne n’aka a ɔde too gua kyerɛɛ akontaabufo panyin no so.

Agyinaesie[sesa]

Bere a wahu sɛ nea wɔde asɛm no kɔdan no no aka n’agyapade ne n’aka ho asɛm bere a wɔbɔɔ sobo no na wadi tebea horow a ɛbɛma wakura saa dibea no ho dwuma saa bere no, ɛwom sɛ ɛyɛ nea wɔde kɔe akyiri de, nanso dɛn na ɛsɛ sɛ ɛyɛ adeyɛ a ɛfata a ɛsɛ sɛ ɔpanyin no yɛ wɔ nea efii nhwehwɛmu no mu bae?[19]

Bagua no wɔ adwene a wɔasusuw ho sɛ esiane sɛ wɔahu sɛ nea wɔde asɛm no kɔdan no no adi ahyɛde 286 so nti, adeyɛ a ɛfata wɔ tebea no mu bɛyɛ sɛ wobeyi nea odi mmara no so no afi hɔ sɛ waboro so, onni adanse biara na wɔankyerɛ no. Sɛnea ɛte no, wɔpow nea odi mmara no so.[19]

Anin Yeboah a Akuffo-Addo na ɔpaw no no, ɔne Ɔman Bagua no susuw ho sɛnea Ghana Amanyɔ Mmara kyerɛ no, Ghana Mmarahyɛ Bagua no penee so sɛ Ghana Temmufo Panyin wɔ nhwehwɛmu akyi wɔ December 2019. Ɔno ne ɔbarima a odi kan Ɔtemmufo Panyin wɔ mfe 12 mu.[7]

Ɔtemmufoɔ Anin Yeboah kaa ntam sɛ ɔtemmufoɔ panin a ɔtɔ so 14 wɔ Ghana Asɛnnibea Kunini no mu wɔ 7 Ɔbɛnem 2020.[18]

2020 abatoɔ adesrɛ ho asɛnnibea[sesa]

Asɛnnibea Kunini a Ɔtemmufoɔ Panyin Kwasi Anin-Yeboah di wɔn anim no buu abatoɔ adesrɛ a ɛhwehwɛɛ sɛ wɔbɛsan ayɛ 2020 abatoɔ no bio denam Ɔdebisafoɔ, John Dramani Mahama so sɛ NDC ɔmampanyin kandifoɔ.[20]

Na John Mahama rekasa atia abatow no esiane sɛ nea ɔne no resi akan Nana Akufo-Addo ne ɔmampanyin awotwe a aka no antumi ankɔ abatow 50%+1 a ɛyɛ ahyɛde a ɛwɔ mmarahyɛ bagua no mu sɛ wɔbɛka sɛ wɔn na wodii nkonim wɔ abatow no mu no so. 23] .

Ntoboa a wɔde ma wɔ nwomasua mu[sesa]

Wɔ n’adwuma a ɔyɛ sɛ Asɛnnibea Kunini no Temmufoɔ akyi no ɔsan nso yɛ Ɔkyerɛkyerɛfoɔ a ɔde ne berɛ fa yɛ wɔ Ghana Mmara Sukuu a ɔkyerɛ Ɔmanfoɔ nhyehyɛeɛ ne Ghana Mmara Nhyehyɛeɛ.[8] Ɔtemmufoɔ Anin-Yeboah Mmara mu suahunu no bi ne atemmuo a ɔkyerɛw wɔ amansan mmara mu nsɛm, ɔmanfoɔ ne nsɛmmɔnedi nsɛm mu. Ɔsan nso de adwene ma wɔ mmara mu nsɛm a ɛwɔ Afrika Atɔe Fam man no mu.[9]

Amanaman ntam dwumadie ahodoɔ[sesa]

FIFA yɛ amanaman ntam bɔɔlbɔ sodikuw ne wiase nyinaa akansi ahorow a Wiase nyinaa ka ho nhyehyɛe. Wɔde sii hɔ wɔ afe 1904. Ɛwɔ asɔremma 211.[24] Nea edidi so yi yɛ dibea ahorow bi a odii wɔ amanaman ntam agoprama so.

Ɔsɔre bɛyɛɛ FIFA atemmufoɔ kuo no muni na ɛno akyi no wɔpaw no wɔ May 2017 mu, sɛ Ɔpanyin wɔ Nteɛsoɔ Boayikuo a ɛwɔ FIFA Nhyiamu a ɛtɔ so 67 wɔ Bahrain[8]

FIFA Abrabɔ Pa Boayikuw no guamtrani,[4] kuw bi krtitiriw na ɛyɛ n’asɛyɛde sɛ wɔhwehwɛ nneɛma a ebetumi aba sɛ wɔabu FIFA Abrabɔ Pa Mmara so.[8]

Ɔsan nso yɛ Mmara mmoa bagua no Titenani mprempren.[6]

Anin Yeboah nso asom wɔ Afrika Bɔɔlbɔ Kuw (CAF) mu [8] .

Wɔ September 2019 mu no, wɔbɔɔ ne din sɛ CAF/FIFA Reform Implementation Taskforce kuw a ɛhwɛ Afrika bɔɔlbɔ so.[8]

Ɔkɔ pɛnhyen[sesa]

Anin Yeboah kɔhyɛɛ Atemmuo adwuma mu wɔ aban kwan so wɔ n’awoda 24 May 2023. Wɔ akwaaba apontoɔ bi a Ghana Mmaranimfoɔ Kuo no hyehyɛeɛ mu no, ɔmanpanin, Nana Akufo-Addo kaa ne ho asɛm sɛ obi a n’adwuma no de nidi brɛɛ Atemmuo adwuma no. Sɛnea ɔkyerɛ no; "Ɔtemmufo Panyin Anin-Yeboah ayɛ ɔkannifo soronko ama atemmu adwuma no. Ɔde ahoɔyaw wɛn atemmu adwuma no na n'abrabɔ de nidi abrɛ atemmufo ne yɛn man no. Ɛnyɛ sɛ watoa so de atemmu adwuma no dwumadi ahorow a ɛyɛ nnɛyi de no nko, na mmom." ne dibea a ɔde dii dwuma no nso ahu sɛ akyinnye biara nni ho sɛ ɛyɛ nnwuma mu nkɔso kɛse a wɔayɛ wɔ atemmufo abakɔsɛm mu".[25]

Wɔde Ɔtemmufo Jones Dotse a ɔyɛ Asɛnnibea Kunini no temmufo panyin sen biara besii Anin-Yeboah ananmu sɛ Ɔtemmufo Panyin a ɔreyɛ adwuma kosii sɛ wɔpaw Ɔtemmufo Panyin titiriw bi. Ɔtemmufo Gertrude Torkornoo Ɔtemmufo Panyin a ɔmampanyin no paw no no, Mmarahyɛ Bagua no apene so, nanso, ɔmampanyin no nnya nkaa no ntam wɔ aban kwan so

Baabi a menyaa mmoa firiiɛ[sesa]

  1. MyJoyOnline - Ghana News | Ghana's most comprehensive website. Independent, Fearless and Credible journalism (in American English), retrieved 2023-11-28
  2. 2.0 2.1 Odekro | What has your MP done for you?, retrieved 2023-11-28
  3. Who We Are - News - ANIN YEBOAH (GHA) - FIFA.com, 2019-12-12, archived from the original on 2019-12-12, retrieved 2023-11-28{{citation}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)