Senegal

Ɛfi Wikipedia

Senegal, a wɔfrɛ no Republic of Senegal no yɛ ɔman a ɛwɔ Afrika Atɔe fam, wɔ Atlantic Po no mpoano.[1] Senegal ne Mauritania bɔhye wɔ atifi fam, Mali wɔ apuei fam, Guinea wɔ anafo fam apuei ne Guinea-Bissau wɔ anafo fam atɔe. Ɛkame ayɛ sɛ Senegal atwa Gambia ho ahyia[2], ɔman a ɛwɔ asase ketewaa bi a ɛwɔ Gambia Asubɔnten a ɛtetew Senegal kesee fam mantam Casamance ne ɔman no fa a aka no mpoano.[3] Senegal nso ne Cape Verde wɔ po so hye. Senegal sikasɛm ne amammui ahenkurow ne Dakar.

Senegal titiriw ne ɔman a ɛwɔ atɔe fam a ɛsen biara wɔ Wiase Dedaw, anaa Afro-Eurasia asase kɛse no so. Ɛnyaa ne din fii Asubɔnten Senegal a ɛne no hye wɔ apuei ne atifi fam no mu.[4][5] Wim tebea taa yɛ Sahel, ɛwom sɛ osutɔ bere wɔ hɔ de. Senegal asase kɛse bɛyɛ kilomita ahinanan 197,000 (akwansin ahinanan 76,000) na nnipa bɛyɛ ɔpepem 17 na wɔte hɔ.[6][7] Ɔmampanyin baako pɛ na odi kurow no so; efi bere a wɔde ɔman no sii hɔ wɔ afe 1960 mu no, wɔagye atom sɛ ɛyɛ aman a egyina pintinn sen biara wɔ Afrika asasepɔn no so no mu biako.[8][9]

Abɔseɛ[sesa]

Wɔde Senegal Asubɔnten no din too ɔman no din. Ebia asubɔnten no din fi Portugal kasa a wɔkyerɛɛ ase wɔ Zenaga din a wɔsan frɛ no Sanhaja no mu. Sɛnea ɛbɛyɛ foforo no, ebetumi ayɛ onyame a ɔkorɔn sen biara wɔ Serer nyamesom mu (Rog Sene) ne o gal a ɛkyerɛ nsu a ɛwɔ Serer kasa mu a wɔaka abom.[4] Ɛsan nso betumi aba sɛ efi Wolof kasasin "Sunuu Gaal," a ɛkyerɛ "yɛn hyɛmma" mu.

Abakɔsɛm[sesa]

Mfiase ne ansa na atubrafo reba[sesa]

Nneɛma a wotutu fam hwehwɛ tetefo nneɛma mu wɔ mpɔtam hɔ nyinaa kyerɛ sɛ na nnipa te Senegal ansa na abakɔsɛm reba, na mmusuakuw ahorow akɔ so atra hɔ. Wɔbɔɔ ahenni ahorow bi bɛyɛ afeha a ɛto so ason no mu: Takrur wɔ afeha a ɛtɔ so nkron mu, Namandiru ne Jolof Ahemman no wɔ afeha a ɛtɔ so 13 ne 14 mu. Bere bi na Senegal Apuei fam yɛ Ghana Ahemman no fa.

Beaɛ a menyaa mmoa fii[sesa]

  1. Senegal | Culture, History, & People | Britannica (in English), 2023-09-08, retrieved 2023-09-19
  2. Which Countries Border The Gambia? (in American English), 2018-08-28, retrieved 2023-09-19
  3. Why is The Gambia Surrounded by Senegal? (in American English), 2020-07-06, retrieved 2023-09-19
  4. 4.0 4.1 culturetrip (2018-05-31), The Real Story Behind Senegals Name (in English), retrieved 2023-09-19
  5. senegal | Etymology, origin and meaning of the name senegal by etymonline (in English), retrieved 2023-09-19
  6. Overview (in English), retrieved 2023-09-19
  7. Senegal Population (2023) - Worldometer (in English), retrieved 2023-09-19
  8. Senegal, archived from the original on 2012-02-29, retrieved 2023-09-19
  9. https://www.oecd.org/regional/regional-policy/profile-Senegal.pdf