Niger

Ɛfi Wikipedia

Niger anaa The Niger, a aban no frɛ no Republic of the Niger, yɛ ɔman a nsase atwa ho ahyia wɔ Afrika Atɔe fam.[1][2] Ɛyɛ ɔman a ɛyɛ biako a ɔne Libya bɔ hye wɔ atifi fam apuei, Chad wɔ apuei fam, Nigeria wɔ anafo fam, Benin ne Burkina Faso wɔ anafo fam atɔe, Mali wɔ atɔe fam, ne Algeria wɔ atifi fam atɔe.[3] Ɛkame ayɛ sɛ ne kɛse yɛ kilomita 1,270,000 (490,000 sq mi), na ɛma ɛyɛ ɔman a ɛso sen biara wɔ Afrika Atɔe fam a ɛnyɛ asase so. N’asase bɛboro ɔha biara mu nkyem 80 da Sahara no so. Nnipa a wɔn mu dodow no ara yɛ Nkramofo a wɔyɛ bɛyɛ ɔpepem 25 no mu dodow no ara te akuwakuw wɔ ɔman no kesee fam ne atɔe fam.[4][5] Ahenkurow Niamey wɔ Niger anafo fam atɔe fam.

Sɛnea Multidimensional poverty index (MPI) amanneɛbɔ a ɛbaa afe 2023 kyerɛ no, Niger yɛ aman a wodi hia sen biara wɔ wiase no mu biako.[6][7] Ɔman no afa horow bi a ɛnyɛ anhweatam no kɔ ɔpɛ ne anhweatam so bere ne bere mu. Sikasɛm no gyina kuayɛ a wɔde hwɛ wɔn ho so, na kuayɛ a wɔde kɔ amannɔne no bi wɔ anafo fam mmeae a ɛhɔ yɛ kusuu pii, ne nneɛma a wɔde yɛ nneɛma a wɔde kɔ amannɔne, a uranium abo ka ho. Ɛhyia nkɔsoɔ ho nsɛnnennen esiane ne gyinabea a ɛyɛ asase a ɛso yɛ toro, anhweatam so asase, akenkan ne akyerɛw a ɛba fam, jihadist atuatew, ne awo dodow a ɛkɔ soro sen biara wɔ wiase esiane awo ano aduru a wɔmfa nni dwuma ne nnipa dodow a ɛkɔ soro ntɛmntɛm a efi mu ba nti.[8]

Ne manfo asetena da nneɛma ahorow a wonya fii mmusuakuw ne amantam binom abakɔsɛm mu ne wɔn bere a wɔtraa ɔman biako mu adi. Abakɔsɛm mu no, Niger akɔ so ayɛ aman bi adidibea. Efi bere a Nigerfo nyaa ahofadi no, wɔatra ase wɔ amansan mmara anum ne asraafo nniso bere abiɛsa ase. Asraafo atuatew akyi wɔ afe 2010 mu kosii afe 2023 no, Niger bɛyɛɛ ɔman a amanyɔkuw pii wom.

Abakɔsɛm[sesa]

Abotan so nkyerɛwee a ɛkyerɛ akraman, ibex, ne mmoa afoforo akuwakuw wɔ Sahara kesee fam a ɛbɛn Tiguidit, Niger

Abakɔsɛm a edii kan bae[sesa]

Wɔahu abo nnwinnade, ebinom fi 280,000 A.Y.B., wɔ Adrar Bous, Bilma ne Djado wɔ Agadez Mantam atifi fam. Wɔde saa nneɛma a wɔahu yi bi abata Aterian ne Mousterian adwinnade amammerɛ a ɛwɔ Mfinimfini Tete abo bere mu, a ɛkɔɔ so yiye wɔ Afrika atifi fam bɛyɛ 90,000 A.Y.B.–20,000 A.Y.B. Wosusuw sɛ saa nnipa yi traa ase sɛ abɔmmɔfo ne ɔboaboafo. Wɔ mmere a ansa na abakɔsɛm reba no na Sahara wim tebea yɛ nwini na ɛsow aba kɛse wɔ Afrika bere a na ɛhɔ yɛ nwini no mu, adeyɛ a fam tutufo frɛ no "Green Sahara", a ɛmaa tebea horow "a eye" ma abɔmmɔ ne akyiri yi kuayɛ ne mmoayɛn.[9][10]

Beaɛ a menyaa mmoa fii[sesa]

  1. Niger | Map, President, Population, Capital, Niamey, & Facts | Britannica (in English), 2023-09-20, retrieved 2023-09-21
  2. https://unstats.un.org/unsd/geoinfo/geonames/ {{citation}}: Missing or empty |title= (help)
  3. "Niger coup: Simple guide to what's happening", BBC News (in British English), 2023-07-28, retrieved 2023-09-21
  4. Muslims in Niger, retrieved 2023-09-21
  5. World Population Prospects - Population Division - United Nations, retrieved 2023-09-21
  6. 2023 Global Multidimensional Poverty Index (MPI) | Human Development Reports, 2023-07-13, archived from the original on 2023-07-13, retrieved 2023-09-21{{citation}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  7. Niger fact file: one of the world’s poorest countries (in English), retrieved 2023-09-21
  8. "Population explosion", The Economist, retrieved 2023-09-21
  9. Green Sahara — National Geographic Magazine, 2010-09-03, archived from the original on 2010-09-03, retrieved 2023-09-21{{citation}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  10. Encyclopédie Larousse en ligne - Niger République du Niger, 2014-07-02, archived from the original on 2014-07-02, retrieved 2023-09-21{{citation}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)