Nyankontɔn

Ɛfi Wikipedia
Wɔakyerɛw nsɛm yi wɔ Akuapem kasa mu

Nyankontɔn yɛ wim tebea ho adeyɛ a ɛnam hann a ɛtwetwe, ɛbɔ ne nea ɛbɔ wɔ nsuo mu a ɛma hann ahodoɔ bi pue wɔ wim na ɛba. Ɛfa ɔkwan a ɛyɛ kurukuruwa a ɛwɔ kɔla ahorow pii so. Nyankontɔn a owia hann de ba no pue wɔ wim fa a ɛne Owia no di nhwɛanim tẽẽ no bere nyinaa.

Double-alaskan-rainbow

nyankontɔn betumi ayɛ kurukuruwa a ɛyɛ ma. Nanso, mpɛn pii no, nea ɔhwɛ ade no hu arc bi a nsu a ɛtɔ gu fam a ɛhyerɛn ayɛ no nkutoo,[1] na ɛwɔ mfinimfini wɔ nsensanee bi a efi Owia no so kɔ nea ɔhwɛ no aniwa so.

Wɔ nyankontɔn titiriw mu no, arc no kyerɛ kɔkɔɔ wɔ akyi fa na ɛyɛ violet wɔ mu fa no. Saa nyankontɔn yi fi hann a ɛpaapae bere a ɛhyɛn nsu a ɛtɔ gu mu no mu, afei ɛdannan wɔ mu wɔ nsu a ɛtɔ gu fam no akyi na ɛsan paapae bere a efi mu no.

Wɔ nyankontɔn a ɛbɔ ho abien mu no, wohu ahama a ɛto so abien wɔ ahama titiriw no akyi, na wɔadan ne kɔla ahorow no nnidiso nnidiso, na kɔkɔɔ wɔ ahama no mu fa. Eyi fi hann a ɛdannan mprenu wɔ nsu a ɛtɔ gu fam no mu ansa na afi mu no.

Nsɛm a wɔaka abom[sesa]

Nyankontɔn nni baabi pɔtee bi a ɛne nea ɔhwɛ no ntam kwan ware, na mmom efi aniwa mu nsusuwii hunu a nsu a ɛtɔ gu fam biara a wofi baabi pɔtee bi hwɛ bere a wɔde toto hann fibea bi ho no de ba no mu. Enti, nyankontɔn nyɛ ade na wontumi mfa honam fam nkɔ. Nokwarem no, ɛrentumi nyɛ yiye sɛ obi a ɔhwɛ ade no behu nyankontɔn bi a efi nsu a ɛtɔ gu fam mu wɔ baabi foforo biara a ɛnyɛ amanne kwan so de a ɛne hann fibea no bɔ abira no yɛ digrii 42 no. Sɛ obi a ɔhwɛ ade no hu obi foforo a ɔhwɛ ade mpo a ɛte sɛ nea nyankontɔn bi "ase" anaasɛ "wɔ "awiei" a, nea ɔto so abien a ɔhwɛ ade no behu nyankontɔn soronko bi—a ɛwɔ akyirikyiri—wɔ anim koro no ara a nea odi kan a ɔhwɛ ade no hu no.

Nyankontɔn trɛw kɔla ahorow a ɛkɔ so daa mu. Nhama a ɛda nsow biara a wohu no yɛ ade a wɔde yɛ nnipa kɔla anisoadehu, na wonhu nhama biara a ɛyɛ fɛ wɔ nyankontɔn mfonini a ɛyɛ tuntum ne fitaa mu, na ɛyɛ den a ɛkɔ so ntɛmntɛm kosi nea ɛsen biara, afei ɛyera kɔ ɔfa foforo no nkutoo. Wɔ kɔla ahorow a onipa aniwa hu ho no, nea wɔtaa fa ka ho asɛm na wɔkae nnidiso nnidiso ne Isaac Newton kɔkɔɔ, borɔdɔma, kɔkɔɔ, ahabammono, bruu, indigo ne violet a ɛyɛ mpɛn ason,[2][a] a Richard Of York a ɔyɛ nkae ade no kae no , anaasɛ sɛ obi a ɔyɛ ayɛsɛm din (Roy G. Biv). Ɛtɔ mmere bi a wɔfrɛ mfiase no wɔ ɔkwan a ɛdannan so, sɛ VIBGYOR. Nnɛyi de, wɔtaa kyekyɛ nyankontɔn no mu yɛ kɔkɔɔ, borɔdɔma, kɔkɔɔ, ahabammono, cyan, bruu ne violet.

kɔla dodow a ɛwɔ spectrum anaa nyankontɔn mu[sesa]

Spectrum a wonya denam glass prism ne point source so no yɛ asorɔkye tenten a ɛkɔ so a enni bands. Kɔla dodow a onipa aniwa tumi hu wɔ nsonsonoe bi mu no yɛ 100.[7] Nea ɛne eyi hyia no, Munsell kɔla nhyehyɛe (afeha a ɛto so 20 nhyehyɛe a wɔde akontaahyɛde kyerɛkyerɛ kɔla ahorow mu, a egyina anammɔn a ɛyɛ pɛ a wɔfa so hu ade a nnipa hu so) ma kɔla ahorow 100 da nsow. Kɔla atitiriw a ɛda adi sɛ ɛyɛ soronko no yɛ ade a nnipa hu na kɔla atitiriw dodow pɔtee no yɛ nea wɔpaw no ɔkwan bi so.

Newton a ogye toom sɛ n’ani ntumi nkyerɛ nsonsonoe kɛse wɔ kɔla ahorow mu no,[8] mfiase no (1672) kyekyɛɛ spectrum no mu yɛɛ no ​​kɔla atitiriw anum: kɔkɔɔ, kɔkɔɔ, ahabammono, bruu ne violet. Akyiri yi ɔde borɔdɔma ne indigo kaa ho, na ɔde kɔla atitiriw ason mae denam nsɛso a ɛne nnyigyei dodow a ɛwɔ nnwom nsenia mu no so.[2][b][9] Newton paw sɛ ɔbɛkyekyɛ nsonsonoe a wotumi hu no mu ayɛ no kɔla ahorow ason afi gyidi bi a wonya fii gyidi ahorow no mu mu tete Helafo sophistfo no ho, a na wosusuwii sɛ abusuabɔ bi wɔ kɔla ahorow, nnwom nnyigyei ahorow, nneɛma a wonim wɔ Owia Nhyehyɛe no mu, ne dapɛn no mu nna ntam.[10][11][12] Nhomanimfo ahyɛ no nsow sɛ nea Newton buu no saa bere no sɛ "blue" no nnɛ wobebu no sɛ cyan, na nea Newton frɛɛ no ​​"indigo" no nnɛ wobebu no sɛ bruu.[3][13][14]