East Rennell

Ɛfi Wikipedia

East Rennell yɛ Rennell Supɔw no kesee fam fa a ɛwɔ Solomon Islands a wɔakyerɛ sɛ ɛyɛ UNESCO Wiase Agyapade Beae . Rennell yɛ coral atoll a ɛso sen biara a wɔama so wɔ wiase na beae a ɛwɔ East Rennell a atwa Ɔtare Tegano ho ahyia no wɔ mmoa ahorow pii a ɛwɔ hɔ .

Wɔ afe 2013 mu no, Wiase Agyapadeɛ Boayikuo no de East Rennell kaa Wiase Agyapadeɛ a Ɛwɔ Asiane mu no ho ɛnam sɛ nnuatwa adwuma no wɔ asiane a ɛwɔ hɔ ma beaeɛ no boɔ a ɛda nsow wɔ amansan nyinaa mu nti.

Beaeɛ[sesa]

Rennell wɔ Pacific Atɔe fam na ɛyɛ Solomon Nsupɔw no anafo fam pɛɛ, na ne kɛse bɛyɛ 86 by 15 km (53 ne 9 mi) . Ɛyɛ akorade supɔw a wɔama so sen biara wɔ wiase, na ne 37,000 hectares (91,000 acres) . Kwae a ɛyɛ den na ɛkata so kɛse na supɔw no anafo fam awiei mfinimfini no, Ɔtare Tegano (a wɔsan frɛ no Te Nggano) wɔ hɔ, a bere bi na ɛyɛ atoll no ɔtare ; ɔtare no ani wɔ po so na nsu no yɛ nkyene. Abotan atwa ho ahyia na nsupɔw nketewa a wɔde abo a wɔfrɛ no limestone ayɛ wɔ so. East Rennell a wɔkyerɛe sɛ Wiase Agyapade wɔ 1998 mu no wɔ supɔw no kesee fam awiei; beae no bi ne Ɔtare Tegano, asase a atwa ho ahyia, ne po mu mmeae a efi supɔw no so kɔ hɔ yɛ po so akwansin abiɛsa no. Beae no nsɛee, ahum taa sɛe no, na "wobu no sɛ ɛyɛ abɔde mu nhwehwɛmu dan ankasa a wɔde yɛ nyansahu mu nhwehwɛmu."

Abakɔsɛm[sesa]

Supɔw no sofo bɛyɛ 800 na wɔte nkuraa anan a atwa Ɔtare Tegano ho ahyia mu. Wɔyɛ akuafo ne apofofo a wɔde wɔn ho to kwae ne nsu so na ama wɔanya wɔn ahiade atitiriw nyinaa. Wɔwiee beaeɛ no sohwɛ nhyehyɛeɛ wɔ afe 2007 mu a wɔne supɔ no sofoɔ a wɔgye tom sɛ wɔwɔ hokwan sɛ wɔtoa wɔn atetesɛm amammerɛ nneyɛeɛ ne wɔn asetena kwan so. Wosusuw sɛ eyinom nsɛe beae no, IUCN ka sɛ "amammerɛ mu wurayɛ betumi ayɛ nea ɛfata kɛse ma nneɛma a wɔkora so sen sɛ na asase no wɔ aban adwumayɛbea bi a ɛwɔ akyirikyiri tumi ase".

Afifide ne mmoa a wɔte hɔ[sesa]

Kwae a ɛyɛ den akata supɔw no so a ɛma nnomaa ahorow pii no nya atrae. Ɛretwa nnua wɔ supɔw no atɔe fam awiei, wɔ beae no akyi, na ɛde nnomaa a wɔwɔ supɔw no nyinaa so no reto asiane mu denam kwae no mmeae a wohia no a ɛresɛe no so. Ne saa nti, wɔ afe 2013 mu no, UNESCO de East Rennell kaa ne List of World Heritage in Danger ho . Wɔakyerɛw nnomaa ahorow aduonum wɔ supɔw no so, na eyinom mu aduonu biako na ɛwɔ hɔ. BirdLife International akyerɛ sɛ beae no yɛ Nnomaa Beae a Ɛho Hia (IBA) efisɛ ɛboa nnomaa ahorow yi pii dodow, a nnuaba mmorɔnoma a wɔde dwetɛ akata wɔn so, yellow-bibbed lories, Rennell akɔre, green pygmy akɔre, cardinal myzomelas, Rennell ka ho gerygones, Rennell fantails, Melanesiafo nwansena a wɔkyere nwansena, Rennell shrikebills, aniwa a ɛda hɔ kwa ne Rennell aniwa fitaa, ne Rennell starlings .

Nsɛm a wɔde gyinaa so[sesa]