Jump to content

Adinkra symbols

Ɛfi Wikipedia

Adinkra yɛ Ghana ahyɛnsode a egyina hɔ ma nsusuiɛ anaa kasasin ahorow. Adinkra yɛ ade a wɔtaa de di dwuma wɔ ntama, ahyɛnsode ne anwenne mu. Wɔde yɛ dan mu ne adan foforo mu nneɛma. Adinkra ahyɛnsode no pue wɔ Akanfo agyapade bi a wɔde sika kɔkɔɔ ayɛ so. Wɔde ahyɛnsode ahorow no yɛ mpuran a wɔde di dwuma wɔ afie mu ne amanne ahorow mu nso. Nsrahwɛ ama wɔde agyiraehyɛde ahorow adi dwuma wɔ nneɛma te sɛ ntade ne agude ahorow mu.

Nsɛnkyerɛnne ahorow no yɛ nneɛma a wɔde siesie, na afei nso wɔyɛ nneɛma a wɔde nsɛm a emu da hɔ a ɛkyerɛ amammerɛ mu nyansa, asetra afã horow, anaa nneɛma a atwa yɛn ho ahyia. Nsɛnkyerɛnne ahorow pii wɔ hɔ a emu biara kyerɛ biribi, na wɔtaa de ka mmɛbusɛm ho. Sɛnea Kwame Anthony Appiah kae no, na ɛyɛ ɔkwan biako a "wɔfa so ma wɔde nneyɛe ne gyidi ahorow a emu yɛ den na emu nsɛm yɛ adwuma"[1]

Abakɔsɛm

[sesa]

Adinkra ahyɛnsode no mfiase no, Bonofo a wɔwɔ Gyaman na wɔyɛɛ no. Gyaman hene, Nana Kwadwo Agyemang Adinkra, na ɔhyehyɛɛ saa ahyɛnsode yi, na ɔde ne din too so. Adinkra ahyɛnsode no na Gyamanfo no de di dwuma kɛse wɔ anwenne, nkongua ne nea ɛkeka ho so. Adinkra ntama no na Gyaman hene hyɛ, na ne de trɛw fii Gyaman kɔɔ Asante ne Akan ahemman afoforo so bere a wɔdi Gyamanfo so nkonim no. Wɔka sɛ na wɔhyɛ wɔn a wɔyɛ adansifo kuw a wɔyɛɛ ntama yi maa Ahene no ma wɔkyerɛ Asantefo no adansi adwuma no. Gyaman hene Nana Kwadwo Agyemang Adinkra ba a odi kan, Apau, a na wɔka sɛ onim Adinkra adwuma no yiye no, wɔhyɛɛ no sɛ ɔnkyerɛkyerɛ Adinkra ntama ho nsɛm pii. Nsɛm a wɔka no ka sɛ Adinkra Apau kyerɛkyerɛɛ ɔbarima bi a wɔfrɛ no Kwaku Dwaku wɔ kurow bi a ɛbɛn Kumasi mu no. [2][1][3][4][5]Bere rekɔ so no, Akanfo nyinaa a Fante, Akuapem ne Akyem ka ho no nyinaa maa Adinkra ahyɛnsode no bɛyɛɛ wɔn amammerɛ no fã titiriw.

Adinkra ntama a akyɛ sen biara na wɔyɛɛ no afe 1817 mu. Wɔde agyiraehyɛde 15 a nsroma (nsoromma), dono ntoasuo (Dono abɛn abien), ne dɛnkyɛmmo ka ho. Wɔde calabash ahyɛnsode a wɔatwa ne dua mu aduru na etintimii. Efi afe 1818 no, na ɛwɔ Britain Tete Nneɛma Akorae hɔ, bere a Thomas E. Bowdich.[6][7][8]

Adinkra ntama a akyɛ paa no, wɔde fii Elmina Castle hɔ kɔmaa The Hague ahemfie hɔ wɔ afe 1825 mu, bere a wɔmaa Major Friedrich Last, a wɔpaw no sɛ Dutch Gold Coast ɔsahene bere tiaa bi no, adwuma bi no. Ɔmaa Fantefo a na ɔyɛ Elmina ɔmampanyinfo no de ntama no maa William I a ɔyɛ Netherlands hene, na ɛno ma yehu nea enti a Netherlands frankaa no wɔ mfinimfini no. Nneɛma a aka no yɛ adinkra a ɛwɔ hɔ tete no ho su ahorow. Seesei wɔda no adi wɔ Ɔman Nkaedum a Ɛhwɛ Mmusua Ho Nsɛm So wɔ Leiden.[9]

Wɔ afe 2020 mu no, sukuu bi a ɛwɔ York, Pennsylvania, baraa "mmofra nhoma a wɔde kɔla ayɛ a na Afrikafo Adrinkra ahyɛnsode a ɛwɔ ntama, ahyɛnsode ne anwenne mu ".[10] Akyiri yi, wɔsesaa gyinae no.[11]

Adinkra Ntama

[sesa]

Wɔ Akan (Twi) kasa mu no, asɛmfua adinkra nkyerɛ ahyɛnsode, na mmom ntama pɔtee bi.[12][13] Wɔ amanne mu no, na ahemfo ne nyamesom akannifo nkutoo na wɔhyɛ Adinkra ntade wɔ ayi ne afahyɛ ahorow a ɛyɛ soronko ase.[1]

Kan no na wɔde nsa tintim wɔ ntamasin a wɔde nsa ayɛ a wɔamfa aduru, kɔkɔɔ, tuntum anaa kɔkɔɔ anwene ho; ɛnnɛ, wɔtaa yɛ ntamasin pii wɔ ntamasin a emu yɛ hyerɛn mu. Adinkra atade a wɔde di dwuma nnɛ no fi Ghana, Ntɔnso, a ɛwɔ Kumasi atɔe fam atɔe fam kilomita 20 wɔ Ivory Coast.[14] Ɛhɔ na wɔyɛ Adinkra aduro aduru a ɛyɛ tuntum a wɔde di dwuma wɔ nnua a wɔfrɛ no badie (Bridelia ferruginea) no mu ntini ne ne mfinimfini a wɔde hyɛ nsu mu, na wɔyam no ma ɛyɛ dɔte, na wɔɔkye.

Nsɛnkyerɛnne a wɔahyehyɛ no ho nhwɛso

[sesa]
Adinkra ahyɛnsode a Robert Sutherland Rattray kyerɛwee wɔ afe 1927
Adinkra nkyerɛwde a ɛyɛ kasa a wɔde kyerɛw nsɛm a efi adinkra nkyerɛwee mu

Beaɛ a menya mmoaa fii

[sesa]
  1. 1.0 1.1 1.2 Adinkra Symbols | African Themed Weddings | African Wedding Ceremonies | African Wedding Traditions, 2020-06-08, archived from the original on 2020-06-08, retrieved 2025-05-24
  2. Margo DeMello (2014-05-30), Inked: Tattoos and Body Art around the World [2 volumes] (in English), ABC-CLIO, ISBN 978-1-61069-076-8, retrieved 2025-05-24
  3. lchrk (2024-06-24), History And Origin Of Adinkra Symbols - Ghana Culture Politics (in American English), retrieved 2025-05-24
  4. Dr Y (2014-08-27), Adinkra Symbols and the Rich Akan Culture (in English), retrieved 2025-05-24
  5. Boatema Boateng (2011), The Copyright Thing Doesn't Work Here: Adinkra and Kente Cloth and Intellectual Property in Ghana (in English), U of Minnesota Press, ISBN 978-0-8166-7002-4, retrieved 2025-05-24
  6. Adinkra | Encyclopedia.com, retrieved 2025-05-24
  7. Bellafricana (2015-06-30), Adinkra Ghanaian Textile is a printed traditional cloth in Ghana (in American English), retrieved 2025-05-24
  8. "cloth | British Museum", The British Museum (in English), retrieved 2025-05-24
  9. Archive copy, archived from the original on 2012-03-22, retrieved 2025-05-24{{citation}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  10. Tina Locurto, 'Afraid to teach': School's book ban targeted Black, Latino authors (in American English), retrieved 2025-05-24
  11. Tina Locurto, Central York School District reverses diversity book ban: 'We have heard you' (in American English), retrieved 2025-05-24
  12. "Johann Gottlieb Christaller", Wikipedia (in English), 2025-04-09, retrieved 2025-05-24
  13. Paul A. Kotey (1998), Twi-English/English-Twi Dictionary (in English), Hippocrene Books, ISBN 978-0-7818-0264-2, retrieved 2025-05-24
  14. Oxfam GB | Education (in British English), retrieved 2025-05-24